پیشرفت و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و خدمات‌رسانی متناسب با تازه‌ترین دستاوردهای بشری در حوزه تکنولوژی و متدهای روز، یک قاعده کلی است که در هر کسب‌وکار و صنعتی عمومیت دارد اما گاهی ارتقا و تحول، دیگر یک انتخاب نیست؛ بلکه یک ضرورت است که حفظ بقا و استمرار فعالیت‌ها، تنها در سایه پذیرفتن آن میسر می‌شود.
درواقع به‌دلیل وقوع برخی رویدادها که به تغییر زمینه‌ها و شرایط در یک مقطع زمانی می‌انجامد، پذیرش وضعیت موجود و واکنش به‌موقع، با رویکرد هم‌سو شدن با شرایط جدید، امری ناگزیر می‌نماید.
چندماهی می‌شود که جهانیان، از هر ملیت و هر زبانی، با یک عامل تغییر مهم مواجه شده‌اند که بدون شک می‌توان آن را در ردیف عواملی چون جنگ‌های جهانی قرار داد؛ عاملی به‌نام «پاندمی کرونا.»
در رویارویی با شیوع ویروس کووید۱۹، صنعت نشر نیز به‌عنوان یک جبهه فرهنگی-اقتصادی ویژه در اتمسفر مسائل اجتماعی کشورهای مختلف، دستخوش شرایط ویژه‌ای شد. کاهش مراجعه به کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها، افت آمارهای فروش فیزیکی کتاب، لغو رویدادهای بین‌المللی همچون نمایشگاه‌های کتاب، به تعویق افتادن جلسات مشارکت و واگذاری نشر در سطوح بین‌المللی و چندین‌و‌چند تغییر اجباری دیگر، شرایط را برای این صنعت، سخت و سخت‌تر کرده‌است. قدر مسلم است که در این رویارویی، آنها که آماده‌تر بودند و با اصلاح و به‌روزرسانی فرآیندهای قدیمی، به راهکارهای دوراندیشانه‌تری اتکا داشتند، در پذیرش و هماهنگ شدن با شرایط پیش‌آمده، با مشکلات و خسارت‌های کمتری روبه‌رو شدند اما ضرورت تغییر و تحول برای سیستم‌های سنتی‌تر، بیش از پیش محسوس می‌شود.
اگر نشر الکترونیک کتاب‌ها، تا پیش از این یک انتخاب ساده و چه‌بسا ناکارآمد و بی‌اثر قلمداد می‌شد، با وضع پروتکل‌های بهداشتی و پایین آمدن آمار خرید‌های حضوری و چهره‌به‌چهره، در حال تبدیل شدن به یک ضرورت و پیش‌فرض برای استمرار فعالیت است. اگر تا پیش از این، ایجاد سامانه‌های ثبت سفارش و فروش در فضای مجازی، یک امکان تلقی می‌شد؛ امروز کتابفروشان باسابقه نیز ضرورت ورود به این حوزه را با پوست و استخوان حس کرده‌اند.
درمجموع می‌توان این باور را تصدیق کرد که کرونا، نه‌تنها ضرورت‌های خاص خودش را بر جوامع و لایه‌های مختلف اجتماعی دیکته کرده‌است؛ بلکه ضروت‌های زمینه‌ای دیگری را نیز که تاکنون کمتر به آنها توجه می‌شده، این‌بار با قطعیت بیشتری مطرح می‌کند. اگر بخواهیم یک دسته‌بندی کلی از این عوامل داشته باشیم، شاید بشود به تفکیک سنتی یا مدرن بودن بسنده کرد. عبور از محدودیت‌های سنتی و فرآیندهای مبتنی بر سنت و عرف در بازار کتاب، در هر دوره‌ای به‌عنوان یک مطالبه جدی، مطرح بوده اما به‌نظر می‌رسد امروز دیگر دل‌کندن از شاخصه‌ها و رویه‌های سنتی در این حوزه و تجربه کردن راهکارها و مسیرهای تازه، برای تک‌تک حلقه‌های فعال در این صنعت، حکم شرط بقا را دارد. این وضعیت را می‌توان در نیاز مفرط به ارزیابی بازار، مخاطب‌شناسی و نیازسنجی گروه‌های مختلف مخاطبان، به وضوح دنبال کرد. دیگر دوره گزینش‌های عرفی و سرمایه‌گذاری‌های بی‌محابا گذشته است و ناشری که بخواهد همچنان بر پایه تصورات و حدسیات خود از بازار، به انتشار عناوین و تعیین شمارگان برای آنها دست بزند، محکوم به شکست است.
این مصداق را می‌توان به سایر فرآیندهای دخیل در تولید کتاب نیز تسری داد؛ مثلاً فرآیند قیمت‌گذاری کتاب که همیشه با فرمول‌های عرفی انجام می‌شد، امروز نیازمند فرآیندهای به‌روز و جدی در قالب حسابرسی‌های صنعتی و مطالعه بازار است. دیگر وقت آن رسیده که ناشران بخش روابط‌عمومی را به دوایر مرکز نشر خود اضافه و با استخدام مشاوران در حوزه تبلیغات و بازاریابی، ارکان نشر خود را دستخوش تغییر و تحول کنند. ورود بخش قابل توجهی از ناشران به حوزه تولید محتوا و تبلیغات که در قالب‌هایی چون تولید و انتشار ویدیو، تیزر، کلیپ و... در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی قابل رهگیری است، گواه روشنی است بر این ضرورت.
حتماً در مواجهه با بحران‌های مختلف -و بحران جاری کرونا- با تعابیر امیدبخشی همچون تبدیل تهدید به فرصت یا باز شدن یک در رستگاری به‌دنبال بسته شدن هزار و یک در و... برخورد داشته‌اید. این رفتار قابل تحسین، در فرهنگ ایران و ایرانی نهادینه شده و چه خوب که در شرایط کنونی نیز از آنها بی‌بهره نمانیم؛ حالا که کرونا به انحای مختلف، راه را بر ما بسته و شرط و شرایط پیچیده و دشواری را برای تداوم و بقا تعریف کرده‌است، چه‌بسا پذیرش این شروط به قیمت متحول کردن فرآیندهای مستهلک و زیانده، حکم همان فرصتی را داشته باشد که باید آن را از دل تهدیدها بیرون کشید: تحول به شرط پیشرفت؛ به‌شرط بقا.