مدیر یکی از فروشگاه‌های اینترنتی کتاب که کتاب‌هایش را با تخفیف بالا عرضه می‌کند درباره چرایی آن گفت: اگر اتحادیه ناشران و کتابفروشان با تخفیف مخالف است، اول باید روی قیمت‌گذاری تمرکز داشته باشد؛ در حالی که خود این اتحادیه مافیاست.
حتما این روزها تبلیغات مختلف پیرامون «تخفیف» برای کالایی را در فضاهای مختلف دیده یا شنیده‌اید. موضوع تخفیف در هر جنس یا کالایی افراد را جذب خود می‌کند تا در شرایط سخت افراد بتوانند خرید خود را انجام دهند، «اما به چه قیمت؟»
دارو باید در داروخانه و کتاب در کتابفروشی فروخته شود
در این گزارش قصد نداریم سراغ تخفیف در هر کالا یا جنسی برویم؛ بلکه مساله ما «کتاب» است؛ همان کالایی که این روزها تخفیف‌های ۶۰، ۷۰ و حتی ۸۰ درصد واکنش‌های مختلفی را در جامعه نشر و صنف کتاب و کتابفروش در برداشته؛ اینکه چرا فروش کتاب در فروشگاه‌های مجازی به راحتی می‌تواند تا این میزان تخفیف را شامل شود و از طرفی مخاطب بسیار جذب کند، اما در کتابفروشی‌ها قیمت پشت جلد کتاب لحاظ می‌شود؟
در صحبت با کتابفروشان و برخی ناشرانی که در فضای مجازی فعالند، جملات مشابهی شنیدیم از جمله اینکه: «اگر تخفیف ندهیم از بازار جا می‌مانیم»، «رقابت همین است؛ گاهی دلخواه همه نیست»، البته برخی معتقدند «فعالان این حوزه باید درباره تخفیف‌ها به جمع‌بندی برسند». برخی هم اتحادیه ناشران و وزرات ارشاد را مقصر دانسته و عنوان می‌کنند «این نهادها باید پیگیر باشند. مگر دارو در داروخانه عرضه نمی‌شود؟ پس کتاب هم باید در کتابفروشی فروخته شود».
اما نکته مهم در میان همه این اظهار نظرها «درصد تخفیف» است؛ نه ماهیت ارائه تخفیف، زیرا کتاب هم مانند هر کالایی می‌تواند در زمان‌های مختلف با تخفیف عرضه شود، اما درصد تخفیف در حال حاضر محل جدال شده است.
اما نامه اعتراض ۷۰۰ کتابفروش به تخفیف‌های غیرمجاز، آغاز دور جدید گلایه‌ها در روزهای کرونایی بود. آنها در اعتراض به تخفیفات غیرقانونی فضای مجازی، نامه‌ای به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران ارسال کردند. نویسندگان نامه معتقدند: مجوز هر تخفیف یا طرحی باید از سوی اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران اعلام شود. چرا که به خاطر سود بسیار پایین صنعت نشر، هر تخفیفی به دلیل رعایت نکردن حقوق مولفان و مصنفان، غیرقانونی تلقی شده و احتمال تکثیر و افست غیررسمی آن وجود دارد.
سید‌رفیع احمدجواهری، عضو هیات مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران درباره نشست مشترک یاد شده و مذاکرات «ارشاد، اتحادیه و فعالان مجازی» گفت: نماینده اتحادیه و وزارت ارشاد با نماینده دیجیکالا با موضوع برگزاری نمایشگاه کتاب در این فروشگاه اینترنتی جلسه‌ای داشت. در این نشست قرار شد، دیجیکالا از وزارت ارشاد مجوز بگیرد؛ هرچه باشد تنها نهاد قانونی صادر‌کننده مجوز برگزاری نمایشگاه کتاب، وزارت ارشاد است. * برگزاری نمایشگاه کتاب با مجوز وزارت ارشاد و درصد تخفیف با مجوز اتحادیه ناشران باید اجرا شود
وی توضیح داد: وزارت ارشاد باید به موضوع فروشگاه‌های کتاب مجازی ورود کند. در این نمایشگاه‌ها فساد زیاد است. درصد تخفیف بر مبنای مجوز باید اعلام شود. حتی طبق قانون اتاق اصناف (فروش فوق‌العاده و با تخفیف کتاب) باید مجوز اتحادیه ناشران و کتابفروشان را داشته باشد.
نکته جالب اینکه فروشگاه آنلاین سی‌بوک، نمایشگاه کتابی را با سقف ۶۰ درصد تخفیف اجرا کرده و سازمان‌دهندگان آن در گفت‌وگو با یکی از رسانه عنوان کرده‌اند: در این نمایشگاه ناشران شرکت نداشتند و این تخفیف را سی‌بوک در نظر گرفته است. اما اینکه کتاب با چند درصد تخفیف فروخته می‌شود، بستگی به تخفیف ناشران در زمان فروش کتاب دارد. برخی از آنها که تعدادشان کم است، تا ۷۰ درصد هم تخفیف می‌دهند. سی‌بوک کتاب را از ناشران بصورت نقدی می‌خرد، در نتیجه می‌تواند تخفیف بالاتری در فروش داشته باشد.
آنها معتقدند: این تخفیف قطعا روی فروش کتابفروشی تاثیر خواهدداشت، اما همه سایت‌ها، شرکت‌های پخش و دیجیکالا همین تخفیف را می‌دهند و نمی‌توان کاری کرد. اگر این تخفیف را ندهیم از بازار جا می‌مانیم. چند بار در کانال‌های تخصصی کتابفروشان در فضای مجازی درباره فروش با تخفیف کتاب بحث شده است و همکاران خواستار حذف تخفیف‌ها بودند. ما هم دوست داریم بدون تخفیف فروش داشته‌باشیم، اما وقتی در سایت‌های دیگر، کتاب با تخفیف فروخته می‌شود و اگر تخفیف ندهیم، از بازار جا می‌مانیم.
سراغ حسینی، مدیر فروشگاه اینترنتی کتاب «هافکو» رفتیم؛ فروشگاهی که ۷۰ درصد تخفیف برای کتاب‌ها عرضه می‌کند. در پاسخ به این سوال که «آیا شما برای برگزاری نمایشگاه از ارشاد و ارائه تخفیف از اتحادیه ناشران مجوزی دارید؟» گفت: برای برگزاری نمایشگاه و نمایشگاه‌های مشترکی که با دیجیکالا برگزار می‌کنیم مجوز داریم و دریافت می‌کنیم، اما از اتحادیه ناشران برای تخفیف‌ها خیر؛ مجوزی نمی‌گیریم.
وی با بیان اینکه سیاست خود را به سمت حمایت از ناشران ضعیف سوق دادیم، ابراز داشت: می‌دانیم تخفیف دست اتحادیه ناشران است، اما اتحادیه ناشران و کتابفروشان را چه کسانی تشکیل می‌دهند؟ ۱۰ ناشر برند ایران که همان مافیا هستند، همه را می‌شناسم و هیچ یک را قبول ندارم.
مدیر فروشگاه اینترنتی کتاب «هافکو» در پاسخ به اینکه از سوی اتاق اصناف موضوع تخفیف‌ها به اتحادیه واگذار شده پس نمی‌توانید به راحتی عنوان کنید «من قبول ندارم» گفت: هدف این افراد پر کردن جیب خودشان است. بنده تفکر آنها را قبول ندارم، اما سوالی دارم: قیمت گذاری کتاب را چه کسی تعیین می‌کند؟ ناشر. پس چرا قیمت‌گذاری را اتحادیه قبول نمی‌کند؟
وی در مواجهه با این توضیح که ممکن است ناشری کاغذ دولتی دریافت کرده باشد و در مقابل، ناشری کاغذ آزاد گرفته باشد و قیمت تمام شده هر یک متفاوت باشد، پس نمی‌توان این دو را مقایسه کرد، گفت: انتشارات «سمت» از بودجه دولت استفاده می‌کند، کتاب ۲۰۰ صفحه‌ای را ۱۵ هزار تومان می‌فروشد، اما کتاب ۱۵۰ صفحه‌ای همین ناشر را دارم زیر ۱۰ هزار تومان می‌فروشم. میانگین کتاب‌های این ناشر به ۵۰ هزار تومان نمی‌رسد. کتاب‌های قطور ۴۰۰ صفحه‌ای هم اینطور است. سوبسید از دولت می‌گیرد و باید به مشتری با قیمت پایین بدهد، اما ناشر دیگر که خصوصی است، کتاب ۴۰۰ صفحه‌ای را ۱۶۰ هزار تومان قیمت زده است؟
وی در برابر این توضیح که او کاغذ آزاد خریده است، گفت: با بهای تمام شده کاغذ آزاد هم این نمی‌شود. این قیمت، فیک است. همان اتحادیه ناشران نظارتی روی قیمت‌گذاری‌ها ندارد. آیا مردم ایران توان خرید کتاب ۱۶۰ هزار تومانی را دارند؟ در حالی که قیمت کتاب ۱۶ هزار تومان می‌شود. ما که ادعا داریم کتاب، غذای روح و مغز است، چرا قیمت‌گذاری بدون نظارت است.
حسینی در پاسخ به اینکه «شما به عنوان عرضه‌کننده کتاب آیا باید مجوز اتحادیه را داشته باشید یا نه؟» گفت: اطلاعی ندارم؛ چون اتحادیه می‌گوید باید داشته باشیم، اما وزارت ارشاد تاکید ندارد. بنده به ارشاد نامه زدم و ایشان جوابی مبنی بر اینکه نمی‌توانم تخفیف ارائه کنم ندادند. پاسخ این بود که با رعایت موازین، ارائه تخفیف، مشکلی ندارد.
مدیر این فروشگاه اینترنتی با بیان اینکه ارشاد بالاترین مقام حوزه کتاب است و عنوان می‌کند مشکلی برای تخفیف نیست و من او را به عنوان مقام بالادستی در این حوزه می‌شناسم و حالا باید چه کرد، ابراز داشت: تنها حدود ۲۰ درصد ناشرها قیمت‌گذاری کتاب‌هایشان صحیح است و بنابراین من روی این قیمت‌گذاری صحیح ۲۰ درصد تخفیف درست اعمال می‌کنم، اما ناشری که قصد دارد با حاشیه سود بالا کتابش را بفروشد پس برای این کتاب درصد تخفیف بالا اعمال می‌کنم، چرا که یا باید بگویم کار نمی‌کنم زیرا ۸۰ درصد ناشران مشمول این موضوع هستند یا باید مردم را مجبور به خرید کنیم که با مساله دوم مخالفم، اما من در صدد تبلیغ و ترویج کتاب هستم. بنابراین باید اول قیمت گذاری کتاب اصلاح شود. اگر اتحادیه با تخفیف مخالف است کارگروهی تشکیل دهد و به ناشر اعلام کند: بیش از ۴ برابر قیمت تمام شده حق ندارید قیمت‌گذاری کتاب را داشته باشد و ما بر آن مبنا تخفیف اعمال کنیم.
مدیر فروشگاه اینترنتی کتاب «هافکو» در پاسخ به این پرسش که نتیجه اینکه شما می‌گویید چون قیمت‌گذاری تمام شده کتاب زیاد است، ما تخفیف اینگونه اعمال می‌کنیم و باید ابتدا قیمت تمام شده کتاب واقعی باشد، اما کتابسازی‌های بسیاری هست که کتاب‌ها با تخفیف بالا عرضه شده، گفت: ما با کار غیرقانونی مخالفیم، اما سوال این است «چرا کتابی که قیمت تمام شده‌اش یک دهم قیمت پشت جلد است، باید ۱۰ برابر بالاتر فروخته شود؟» اگر اتحادیه با تخفیف مخالف است، ابتدا باید روی قیمت گذاری تمرکز داشته باشد.
وی در پاسخ به این سوال که با تورق در صفحه نمایشگاه شما گویا تنها ۱۰ تا ۱۲ ناشر بیشترین کتاب‌ها را دارند که شناخته شده هم نیستند، شما ناشر و کتاب‌ها را چطور انتخاب می‌کنید، بیان کرد: ما از ۳۰ درصد تخفیف تا ۷۰ درصد داریم و با ۳۰۰ ناشر کار می‌کنیم. ما همه نوع ناشری داریم؛ از شناخته شده تا نشده، هدفم حمایت از ناشرانی بود که در بحث فروش مشکل داشته و شناخته شده نیستند؛ چون صنعت نشر دارای مافیای بزرگ است. ناشری که در سال شاید ۲ هزار تا چاپ نمی‌کرد الان با کمک ما بالای ۲۰۰ هزار نسخه کتاب چاپ می‌کند.
مدیر فروشگاه اینترنتی کتاب «هافکو» درباره شرایط کار با ناشران و اینکه دارای مجوزهای لازم برای کار و کتاب باشند متذکر شد: ما با دسته‌های مختلف ناشرها مثل برند، متوسط و سطح پایین کار می‌کنیم. ابتدا فرم همکاری تکمیل می‌شود. در این بخش گزینه الزامی برای داشتن مجوز نشر و مجوز کتاب داریم و بر آن اساس قراردادی منعقد می‌کنیم و برای درصد تخفیف با او صحبت می‌کنیم. در حال حاضر ۵۰ درصد تنوع کتاب‌ها بالای ۵۰ درصد تخفیف دارند و ۵۰ درصد زیر این میزان تخفیف دارند.
وی در پایان ابراز داشت: سیاست ما این است کتاب‌ها را با درصد تخفیف بالا بفروشیم. از چند راه؛ یکی قدرت چانه‌زنی که با ناشران داریم؛ چون تیراژی از آنها خرید انجام می‌دهیم، این هم به نفع ناشر است که تیراژی می‌فروشد و ما قطعی از او می‌خریم و برای اینکه مردم توان خرید کتاب را داشته باشند، کمپین‌هایی را می‌گذاریم مبنی بر تخفیف‌های بالای کتاب که در وب سایت ما و دیجیکالا اجرایی می‌شود. تیراژ یک ساله ناشر (۳ تا ۵ هزار نسخه) را می‌خریم و با کمترین حاشیه سود برای خودمان اجازه می‌دهیم کالا با نزدیک‌ترین قیمت به «قیمت تمام شده» به دست مشتری برسد.
هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران هم از وضع موجود گلایه دارد و می‌گوید: ارائه تخفیف به یک کالا در قانون تجارت تعریفی دارد؛ چون وضعیت مالی ناشران با چالش همراه شده، ممکن است تصمیم بگیرد در مقطعی کتابش را با تخفیف عرضه کند که این در قانون نظام صنفی دیده شده و در واقع هر فرد عضو صنف چهار بار در سال می‌تواند از اتحادیه خود برای تخفیف مجوز بگیرد، اما باید درصد مشخص برای خود تخفیف تخصیص دهد نه اینکه کل مبلغ کتاب را تخفیف بدهد.
حسن‌پور با انتقاد از اینکه مسئولان نیز وضعیت کتاب و کتابخوانی را رها کرده‌اند، افزود: طبق قانون نظام صنفی، ناشرانی که پروانه نشر از ارشاد دریافت می‌کنند به طور اتوماتیک باید مجوز کسب نیز از اتحادیه ناشران دریافت کنند. این موضوع در سال‌های اخیر دچار تسامح شده است. این عدم نظارت موجب شده یک ناشر با ۵ اسم متفاوت کتابی را با پنج نوع درصد تخفیف بفروشد؛ در حالی که برای هیچ کدام از این کتاب‌ها هزینه‌ای نکرده است.
این گزارش در خاتمه اضافه می‌کند، نبود فهم دقیق از قانون و نبود نظارت و یا همان تسامح در برخی مقاطع قانونی موجب شده بازار کتاب در فضای مجازی رها باشد و وزارت ارشاد هم که مقام مسئول در زمینه نمایشگاه‌های کتاب است، مسئولیتی را دنبال نکند، در حالی که مسئول مستقیم هر نمایشگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. بهتر است مسئولان در روزهای منتهی به پایان کار دولت دوازدهم، مسئولیت را رها نکرده و شانه خالی نکنند تا فضای مجازی جولانگاه دلالان و متخلفان شود.