بامیان که روزگاری دراز به فرهنگ و کتاب مشهور بود، این روزها از نظر کتاب‌خوانی شرایط خوبی ندارد. اکنون مشتری لباس‌های دسته‌دوم بسیار بیشتر از کتاب است و حتی حراجی‌های کتاب نیز مشتری ندارند.
شهر بامیان در ۲۴۰ کیلومتری کابل، پایتخت افغانستان به دو دلیل شهره است: نخست تاریخ کهن فرهنگی آن و دیگری تخریب تندیس‌های بودایش به دست نیروهای طالبان در نخستین دوره سیطره‌شان بر افغانستان. وجود همین تندیس‌ها در بامیان خبر از تاریخ کهنی می‌داد با فرهنگ یونانی و بودایی. آن تندیس‌ها از بزرگترین تندیس‌های بودا بودند. دلیل دوم شهرت نیز حیرت جهانیان از دهشت آفرینی فرهنگی توسط آن قوم حاکم در عصر جدید بود.
تاریخ کهن بامیان باعث شده بود تا فرهنگ غنی مردمان این دیار تا عصر حاضر نیز امتداد پیدا کند. نام بامیان در منابع تاریخی ایرانی نیز آمده است. در هر صورت بومیان بامیان به علم و فرهنگ بیش از هر چیز دیگر اهمیت می‌دادند، اما امروز وضعیت متفاوتی برای این شهر رقم خورده است. رایزنی فرهنگی ایران در افغانستان از روزگار متفاوت و اتفاقاً قابل پیش‌بینی این مرکز فرهنگی خبر داده است. در این خبر اشاره شده که شماری از فرهنگیان بامیانی از تنزل جایگاه کتاب در این استان ابراز نگرانی کرده‌اند. به گفته آنان از چند هفته پیش به این طرف بازار خرید و فروش کتاب در این استان از رونق افتاده و شماری از کتابفروشی‌ها، کتاب‌های‌شان را به بهایی نازل فروش گذاشته‌اند.
این فرهنگیان گفته‌اند که باوجود فقر و بیکاری در این استان، کتاب و لباس‌های دسته دوم در یک بازار مشترک به فروش می رسد، ولی مشتری لباس‌های دسته دوم از کتاب بیشتر است. اگرچه این وضعیت برای کتاب‌فروشان بامیانی چندان خوشایند نیست، اما چاره‌ای جز این ندارند آنان می‌گویند؛ مبهم بودن سرنوشت مدارس و دانشگاه‌ها و فقر و تنگدستی مردم سبب شده تا کتابفروشی‌ها مشتری خود را از دست بدهند.
با این همه، در دو دهه گذشته، فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی میان جوانان بامیانی از جایگاه خوبی برخوردار بود، اما این روزها، کتاب هیچ جایگاهی بین جوانان در این استان ندارد و به یقین نمی‌توان امیدوار بود که در آینده شرایط بهتری رقم بخورد. چرا که امروزه نیز همان حاکمانی سرکارند که دو دهه پیش دستور نابودی میراث فرهنگی کهن این شهر را دادند.